کنتاکتور از جمله یکی از تجهیزات پرکاربرد در صنعت برق محسوب می‌شود که برای قطع و وصل کردن مدار الکتریکی کاربرد دارد. در واقع کنتاکتور یک دستگاه کلیدزنی یا سوئیچینگ است که به منظور روشن و خاموش کردن مدارهای الکتریکی استفاده می‌شود. یکی از بهترین برندها در بازار، کنتاکتور اشنایدر است. کنتاکتورها بسته به نوع و محل کاربرد انواع متنوعی دارند و در ولتاژها و جریان‌های مختلفی در بازار عرضه شده‌اند. در طول دوره استفاده از کنتاکتورها؛ این تجهیزات نیز مانند هر وسیله برقی دیگری با عیب‌ها و اختلالاتی نظیر سر و صدا، داغی، آتش گرفتن و سوختن مواجه می‌شوند. یکی از ایراداتی که در کنتاکتورها به مرور زمان و در اثر استفاده، فرسودگی، عوامل فیزیکی و غیره به وجود می‌آید صدای ایجاد شده از کنتاکتور است. صدا در کنتاکتور می‌تواند به دلیل تغییراتی که در ویژگی‌های مکانیکی آن پدید آمده است به وجود آید. لذا برای پیدا کردن عامل ایجاد صدا و رفع آن لازم است که یکسری اقدامات کنترلی و محافظتی را به صورت دوره‌ای همواره در دستور کار داشت؛ تا عمر مفید کنتاکتور هم افزایش یابد. پاره‌ای از این اقدامات شامل انجام موارد ذیل می‌شود:
۱-بررسی و کنترل کامل دستگاه به صورت دوره‌ای
۲- استفاده آزمایشی برای بررسی کارکرد کلی دستگاه
۳- بررسی همه جانبه دستگاه و همه اجزای آن در حین کار
هدف ما در مقاله کوتاه پیش‌رو این است که به بررسی علت صدا دادن کنتاکتور به صورت کلی پرداخته و پاره‌ای اطلاعات کاربردی را در این خصوص در زمان مواجه برای رفع این مشکل ارائه دهیم.
دلایل اصلی صدای کنتاکتور
علت صدا دادن کنتاکتور می‌تواند دارای دلایل متعددی باشد؛ ابتدا 5 علت اصلی صدا دادن کنتاتور را معرفی میکنیم:
- قطع شدن حلقه اتصال
- اشتباه قرار دادن حلقه اتصال کوتاه
- بسته نشدن مدار
- وجود جربان هرزگرد سیم پیچ کنتاکتور
- استفاده از کنتاکت‌های باز و بسته در یک مسیر
که در ادامه به بررسی تعدادی از این دلایل مهم‌تر می‌پردازیم:
قطع شدن حلقه اتصال
یک علت صدا دادن کنتاکتور می‌تواند به دلیل قطع شدگی حلقه اتصال کوتاه باشد که برای رفع این ایراد لازم است اقدام به تعمیر یا تعویض این حلقه نمود تا نهایتا سر و صدای ایجاد شده از کنتاکتور هم خاموش شود.
اشتباه قرار دادن حلقه اتصال کوتاه
اگر در زمان مونتاژ کنتاکتور؛ حلقه اتصال به صورت نادرستی در روی سطح قطب‌ها کار گذاشته شده باشد؛ همین اشتباه می‌تواند عاملی برای ایجاد سر و صدا در کنتاکتور شود. لذا برای رفع این مشکل و برطرف کردن علت صدا دادن کنتاکتور بایستی که هسته را از جای اصلی خود خارج کرده و پس از بازبینی در محل نصب خود به درستی نصب کرد.
بسته نشدن مدار
بسته نشدن مدار می‌تواند در اثر بروز مشکلی در مدار هسته کنتاکتور رخ داده باشد که این خود عاملی برای علت صدا دادن کنتاکتور خواهد شد. برای رفع این مشکل که در نهایت منجر به رفع سر و صدای ایجاد شده از کنتاکتور می‌گردد؛ باید اقدام به پاک‌سازی و تمیزکاری سطح قطب‌ها و خط سیر هسته با ترکیباتی مانند بنزین یا‌تری کلرو اتیلن نمود.
وجود جریان هرزگرد سیم پیچ (بوبین) کنتاکتور
بعضی از اوقات وجود یک جریان هرزگرد در بوبین‌های کنتاکتور؛ علت ایجاد سر و صدا در کنتاکتور می‌گردد که برای رفع این عامل و سر و صدای حاصله از کنتاکتور؛ لازم است که از یک دیود هرزگرد استفاده کرد.
استفاده از کنتاکت‌های باز و بسته در یک مسیر
یک علت صدا دادن کنتاکتور می‌تواند ناشی از استفاده از تیغه‌های باز یا بسته در یک مسیر باشد. لذا لازم است به این مساله توجه داشت که تیغه‌های باز و بسته به صورت همزمان با هم در یک مسیر مورد استفاده قرار نگیرند. در این شرایط با تحریک کنتاکتور؛ تیغه‌های باز بسته و تیغه‌های بسته همزمان با هم باز می‌شوند و این باعث ایجاد سر و صدا در کنتاکتورها می‌شود.
کلام پایانی
همان‌طور که اشاره شد با بروز هر یک از نقایص فنی و ایرادات فوق الذکر در کنتاکتورها؛ اختلالاتی به وجود می‌آید که باعث ایجاد سر و صدای زیاد از کنتاکتورها حین کار می‌شود. لذا برای جلوگیری از ایجاد این دسته از مشکلات و رفع علت صدا دادن کنتاکتور لازم است که کنتاکتورها به صورت منظم و دوره‌ای مورد بررسی و بازبینی قرار بگیرند. بررسی‌های دوره‌ای؛ عمر مفید این تجهیزات را طولانی‌تر کرده و از تحمیل هزینه‌های آتی ناشی از خرابی و تعمیرات آن‌ها جلوگیری می‌کند. در پایان لازم به توضیح است که بررسی‌های دوره‌ای کنتاکتور برای حفظ و نگهداری بهتر آن در طول دوران استفاده؛ باید توسط یک کارشناس برق با مهارت و آموزش دیده تجهیزات الکتریکی صورت گیرد.
